S3 protokolu harda istifadə olunur?
S3 protokolu (tam adıyla Amazon S3 API və ya S3-compatible protocol) əsasən obyekt əsaslı (object storage) sistemlərdə istifadə olunur. Bu protokol ilk olaraq Amazon Web Services (AWS) tərəfindən təqdim edilib və Simple Storage Service (S3) xidmətinə əsaslanır.
📦 S3 protokolu nədir?
S3 protokolu HTTP/HTTPS üzərindən RESTful API formatında işləyir və aşağıdakı əsas əməliyyatları dəstəkləyir:
- Fayl (obyekt) yükləmə (PUT)
- Fayl oxuma (GET)
- Fayl silmə (DELETE)
- Bucket (qovluq/anbar) idarəsi
- Metadata və versiya idarəetməsi
📍 Harada istifadə olunur?
✅ 1. AWS S3
Əsas orijinal istifadə sahəsi.
- Veb sayt backup
- Big data arxivləri
- Media hostinq
- Serverless tətbiqlərdə fayl saxlama
✅ 2. S3-Compatible Storage Sistemlər
Çox sayda bulud və lokal sistem S3 uyğunluq (compatibility) dəstəyi verir:
| Platforma | İstifadə Növü |
|---|---|
| MinIO | Lokal və hybrid obyekt saxlama |
| Wasabi | Ucuz bulud backup və arxivləşdirmə |
| Backblaze B2 | Alternativ bulud saxlama |
| DigitalOcean Spaces | Sadə və uyğun qiymətli object storage |
| Ceph Object Gateway (RGW) | On-premises obyekt saxlama |
| IBM Cloud Object Storage | Enterprise həllər |
| Cloudflare R2 | AWS S3-ə alternativ, egress-free |
✅ 3. Backup və Arxiv Sistemləri
- Veeam, Acronis, Commvault kimi backup proqramları
- CCTV video backup sistemləri
- Log və audit fayllarının saxlanması
✅ 4. CDN və Veb Hostinq
- Veb sayt fayllarının (şəkil, JS, CSS) saxlanması
- CDN-lərlə inteqrasiya: CloudFront, BunnyCDN, Cloudflare CDN
✅ 5. Machine Learning və Big Data
- ML model faylları, datasetlər üçün paylaşılan saxlama
- Hadoop, Spark və s. ilə inteqrasiya üçün
🛠 Texniki olaraq necə işləyir?
- HTTP əsaslı API –
PUT,GET,DELETE,LIST - Fayllar bucket adlı container-lərdə saxlanılır
- Fayl içi struktur yoxdur, lakin “prefix” əsasında qovluq görünüşü təqdim olunur
- IAM (Identity & Access Management), şifrələmə, versiya nəzarəti dəstəklənir
🔐 Təhlükəsizlik və Siyasət
- Access Policy və IAM roles ilə incə giriş nəzarəti
- Fayl səviyyəli şifrələmə (server-side və client-side)
- Versiya tarixi və logların qorunması
