Kiber təhlükəsizlik — rəqəmsal sistemlərin, şəbəkələrin, proqram təminatlarının və istifadəçi məlumatlarının icazəsiz giriş, dəyişiklik, oğurluq və ya məhv olunmasından qorunması üçün tətbiq olunan texnologiya və tədbirlərin ümumi adıdır.

Rəqəmsallaşmanın sürətlə inkişaf etdiyi dövrdə şəxsi, korporativ və dövlət məlumatlarının qorunması həyati əhəmiyyət daşıyır. Kiber hücumlar təkcə maddi ziyana deyil, həm də reputasiya itkisinə və informasiya sızmalarına səbəb ola bilər.

💻 Kiber Təhlükələrə Misallar:

• Zərərli proqramlar (Malware): Viruslar, troyanlar, casus proqramlar.

• Fişinq (Phishing): Aldadıcı e-poçtlar və saytlar vasitəsilə məlumatların oğurlanması.

• DDoS hücumları: Vebsayt və sistemləri işləməz hala salmaq üçün kütləvi trafik yönləndirilməsi.

• Şifrə sındırma (Brute-force): Şifrə təxmin etmə üsulları ilə sistemə daxil olma.

• Sosial mühəndislik: İnsan psixologiyasından istifadə edərək məlumatların ələ keçirilməsi.

🛡️ Kiber Təhlükəsizliyin Əsas Prinsipləri:

1. Məxfilik (Confidentiality): Məlumatların yalnız icazəli şəxslər tərəfindən əldə olunması.

2. Bütövlük (Integrity): Məlumatların dəyişdirilmədən saxlanılması.

3. Əlçatanlıq (Availability): Sistemlərin və məlumatların tələb olunduğu zaman əlçatan olması.

✅ Kiber Təhlükəsizlik Üsulları:

• Güclü və unikal şifrələrdən istifadə.

• İki mərhələli doğrulama (2FA) sistemlərinin aktiv edilməsi.

• Proqram və sistemlərin daimi yenilənməsi.

• Antivirus və firewall proqramlarının istifadəsi.

• Fişinq e-poçtlarına qarşı diqqətli olmaq.

• Müntəzəm məlumat ehtiyat nüsxələrinin (backup) alınması.

🎓 Niyə Kiber Təhlükəsizlik Öyrənilməlidir?

• Gələcəyin əsas peşə sahələrindən biridir.

• Şəxsi və peşəkar məlumatların qorunmasına kömək edir.

• Rəqəmsal savadlılıq və təhlükəsiz internet istifadəsini təmin edir.

📌 Nəticə:

Kiber təhlükəsizlik təkcə texnologiya mütəxəssislərinin deyil, hər bir istifadəçinin məsuliyyətidir. Şəxsi məlumatların və sistemlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün düzgün davranış vərdişləri və texnoloji biliklər vacibdir. İnternetdə təhlükəsiz olmaq, real həyatda təhlükəsiz olmaq qədər əhəmiyyətlidir.